Neden Lehçe yerine Türk Dilleri?
Why Turkic Languages instead of Dialects of Turkish?
Dil ve diyalekt (lehçe) ayrımı, kişisel veya duygusal tercihlere göre değil bilimsel kriterlere göre yapılmalıdır. Bu konuda tüm dünyada Dilbilim uzmanlarının kullandığı ölçüt karşılıklı anlaşma (mutual intelligibility) olgusudur. Eğer ana dilini konuşan iki kişi birbirlerini anlayabiliyorsa aynı dili konuştukları kabul edilir. Örneğin bir Kırgız, hiç bir özel eğitim almadan Türkiye'de ana dili Türkçe olan kişilerle iletişim kurabiliyorsa Türkiye Türkçesi ile Kırgızcanın aynı dilin lehçeleri olduğu söylenir. Durum böyle olsaydı Türk cumhuriyetlerinden gelen üniversite öğrencilerinin hazırlık sınıfı okumadan doğrudan Türk öğrencilerle birlikte okula başlayabilmeleri gerekirdi. Oysa bu öğrenciler bir yıl Türkçe eğitimi aldıktan sonra bile üniversitede dersleri takip etmekte zorlanmaktadırlar. Kırgızca, Kazakça, Özbekçe ve hatta Çuvaşça, Yakutça gibi dillerin tamamını tek bir Türk dilinin lehçeleri olarak kabul edenler, bu dillerin hepsinin konuşurlarının sadece bazı sesleri değiştirerek anlaşabileceklerini iddia ederler. Oysa tüm bu diller arasında ses, biçim ve kelime bazında farklılıklar bulunmaktadır.
Elbette Türk dilleri ailesine mensup diller birbirlerine diğer dillerden daha çok benzemektedir ve ortak olan çok sayıda özellik barındırmaktadırlar. Bu durum örneğin Latin dilleri ailesinden İspanyolca, Portekizce, İtalyanca ve Fransızca için de geçerlidir. Fakat hiç kimse bu dillerin aynı dil olduğunu ve Latince'nin lehçeleri olarak adlandırılması gerektiğini düşünmemektedir. Benzer şekilde İngilizce başlangıçta bir Germen dili olduğu halde Norman işgali sonrasında Fansızcanın etkisinde kalmış ve farklılaşmıştır. Bugün İngilizcenin Almancadan farklı bir dil olduğu tartışılmamaktadır.
Tek bir Türk dili yerine bir çok Türk dilinden oluşan bir Türk Dilleri Ailesinin olması Türkçe için bir eksiklik değil aksine bir gurur kaynağıdır. Türkçenin çok geniş bir coğrafyada ve çok büyük bir kitle tarafından kullanıldığını göstermektedir.
TDA dergisinin adında Türk dili yerine Türk Dilleri ifadesinin kullanılması bilimsel bir tercihtir ve Genel Dilbilim ölçütlerine dayanmaktadır.
© 2014-Türk Dilleri Araştırmaları Dergisi. Tüm hakları saklıdır.
İLETİŞİM: Mehmet ÖLMEZ
ADRES: İstanbul Üniversitesi | Edebiyat Fakültesi | Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü Ordu Caddesi, No: 196 34459 Laleli / İSTANBUL, TÜRKİYE
Istanbul University | Faculty of Letters | Dept. of Modern Turkic Languages and Literatures Ordu Caddesi, No: 196 34459 Laleli / ISTANBUL, TURKEY
Tel: (+9 0212) 383 44 47 | E-posta: olmez.mehmet@gmail.com
Site Yöneticisi (2015-...): F. Yelda ŞAHİN
İlk Tasarım: Dr. Özgür AY